مادرانی که بدلایل مختلف و یا بعضی بیماری ها توانایی شیر دادن به نوزاد را ندارند باید جهت تغذیه نوزاد خود از شیر خشک استفاده کنند. بر اساس تعریف استاندارد شیر خشک فرآورده ای است که از خشک کردن شیر سالم ، تازه و پاستوریزه بدست می آید و برای نزدیک شدن ترکیب آن به شیر مادر و استفاده نوزاد انسان تغییرات زیادی روی آن انجام می شود از جمله:
با توجه به اینکه نسبت وی پروتئین به کازئین شیر گاو 20 به 80 است جهت نزدیک کردن آن به شیر مادر وی پروتئین تخلیص شده به آن اضافه شده تا نسبت وی پروتئین به کازئین 60 به 40 تنظیم گردد.
میزان لاکتوز شیر مادر بالاتر از شیر گاو است بنابراین با افزودن لاکتوز این قند در حد شیر مادر تنظیم می گردد.
شیر گاو حاوی چربی با اسیدهای چرب اشباع زیاد می باشد بنابراین چربی شیر گاو حذف شده و با مخلوطی از چربی های گیاهی متناسب با چربی شیر مادر تنظیم می گردد.
در پایان با افزودن ویتامین ها و مواد معدنی متناسب با استاندارد فرمولاسیونی نزدیک به شیر مادر و قابل استفاده برای نوزاد انسان تولید می شود.
با توجه به پیشرفت هایی که از نظر علمی و تکنولوژیکی در زمینه تولید شیر خشک صورت گرفته امروزه شیر خشک های متنوع با توجه به سن و نیاز نوزاد تهیه شده و در دسترس است. اما بطور کلی شیرهای موجود در بازار به دو گروه شیرهای رگولار و رژیمال تقسیم بندی می شوند. شیر خشک های رگولار مخصوص کودکان سالم و محروم از شیر مادر بوده و با توجه به نوع فرمولاسیون خود به سه دسته استاندارد (STANDARD)، پیشرفته (ADVANCE) و اعلاء (PERIMIUM) طبقه بندی می گردند.
شیر های رگولار
  • رده استاندارد
این گروه حاوی کلیه مواد مغذی مورد نیاز شیرخوار بر طبق استاندارد بوده و با توجه به سن شیرخوار شماره گذاری و فرموله می شوند.
شیر شماره 1 :
مخصوص شیرخواران از بدو تولد تا شش ماهگی است.
شیر شماره 2 :
مخصوص شیرخواران از شش ماهگی تا یک سالگی است.
شیرمخصوص کودکان در حال رشد (GUF) :
مخصوص کودکان از یک سالگی تا سه سالگی می باشد.
شیرهای مخصوص کودکان از سه سالگی به بالا نیز وجود دارند که با نام جونیور (JUNIOR) در بازار عرضه شده و متناسب با این سن طراحی و فرموله گردیده اند.
  • رده پیشرفته
این گروه از شیر خشک ها نیز شامل هر سه دسته شیرهای رگولار شده با این تفاوت که فرمولاسیون نزدیکتر به شیر مادر دارند. در فرمولاسیون این رده از مواد مغذی چون اسید آراشیدونیک (AA) ، اسید دوکوزاهگزانوئیک (DHA) ، پری بیوتیک های FOS و GOS و نوکلئوتیدها که در شیر مادر نیز موجودند استفاده شده است.
  • رده اعلاء
این رده از شیر خشک ها نیز مانند دو رده دیگر متناسب با سن کودک عرضه می شوند و تفاوت آنها با رده پیشرفته در آن است که موادی چون اسید آراشیدونیک (AA) ، اسید دوکوزاهگزانوئیک (DHA) ، پری بیوتیک های FOS و GOS و نوکلئوتیدها را در بالاترین حد استاندارد دارا می باشند.
شیر های رژیمال :
این دسته جهت مصرف کودکانی است که بیمار و یا شرایط ویژه تغذیه ای دارند. این دسته از شیرها شماره بندی نداشته و از بدو تولد با تجویز پزشک قابل استفاده هستند.
شیر های فاقد لاکتوز ( LF) :
فرمولاسیون این شیر ها بدون لاکتوز بوده و مخصوص کودکانی است که بدلایل مختلف از جمله نقص آنزیمی (آنزیم لاکتاز) نمی توانند لاکتوز را هضم و تحمل کنند و با مصرف شیرهای عادی دچار اسهال ، نفخ و دلپیچه می گردند. بدلیل وجود لاکتوز در وی پروتئین و هزینه بالای جداسازی آن گروهی از این شیر ها با حذف وی پروتئین و بر پایه کازئین تولید می گردند اما دسته دیگر با اضافه کردن وی پروتئین فاقد لاکتوز ، نسبت وی پروتئین به کازئین را متناسب با شیر مادر (همان 60 به 40) تنظیم می نمایند که گروه دوم جهت تغذیه نوزاد ارجحیت دارند.
شیر های مخصوص کودکانی که شیر را برمی گردانند (AR) :
این شیر ها جهت استفاده کودکانی است که مقداری از شیر خورده شده را بر می گردانند. این شیر ها با فرمولاسیون خاص خود سبب ماندگاری شیر در معده نوزاد شده و از برگشت آن جلوگیری می کنند. در تولید این نوع شیر ، برخی محصولات از موادی مانند صمغ جهت غلیظ کردن استفاده کرده اند که می تواند عوارض خاص خود را داشته باشد در حالیکه انواع دیگر از نشاسته که یک پلی ساکارید بوده و هیچ عوارضی ندارد در فرمولاسیون خود استفاده نموده اند.
شیرهای مخصوص کودکانی که به پروتئین شیر گاو حساسیت دارند :
این دسته از شیر ها جهت استفاده کودکانی است که نسبت به پروتئین شیر گاو آلرژی داشته و با مصرف شیر عادی علائم حساسیت از قبیل اسهال ، اگزما ، دل درد ، خون در مدفوع و ... را بروز می دهند. گروهی از این تولیدات با حذف پروتئین شیر بطور کامل و جایگزینی آن با پروتئین گیاهی سویا سبب جلوگیری از بروز حساسیت می گردند. گروهی دیگر با دستکاری پروتئین شیر (هیدرولیز وشکستن آن) محصولاتی با عنوان HA تولیدمی کنند تا از بروز حساسیت جلوگیری کنند. باتوجه به طبیعی بودن گروه اول و عدم دستکاری پروتئین ، این گروه ارجحیت دارند مگر پزشک تشخیص دیگری دهد.
شیرهای مخصوص کودکان نارس یا باوزن کم :
این شیر ها متناسب با نیاز های تغذیه ای کودکان نارس (premature) فرموله و تولید می گردند.
شیر های مخصوص بیماریهای خاص :
این نوع شیرها در واقع غذاهای ویژه ای هستند که جهت کمک به درمان بیماری هایی مانند اسهال ؛ بیماران بستری و ... با تجویز پزشک استفاده می گردند.